شب قدر، بزرگ‏ ترین، شریف‏ترین، پرارج‏ترین و پر رمز و رازترینِ شب‏ها در چرخه زمان است. به راستی که سخن گفتن درباره این شب مبارک، بسیار مشکل است. کدام خامه است که در وصف این شب نشکند و کدام لسان است که در توصیف این شب قاصر نگردد و کدام عقل و تدبیر است که در فهم آن مبهوت و متحیر نماند؛ شبی که به فرموده حضرت امام صادق علیه‏السلام ، قلب ماه رمضان، به شمار می‏آید. این چه شب عزیزی است که دل عاشقان و سالکان کوی دوست را ربوده و آنان را، به راستی چنان مست و از خود بی خود کرده که یارای سخن گفتن در موردش را ندارند، دهانشان را دوخته و سکوت را پیشه آنان ساخته است.

گسترده‏ترین سفره رحمت
شب قدر، گسترده‏ترین سفره رحمت و پرنعمت‏ترین مائده لطف خداست. شب قدر، شب گشودن سفره دل و ریختن اشک نیاز و فصل گریستن چون ابربهار در آستان آفریدگار غفّار است. در شب قدر، روبه روی آینه محاسبه می‏نشینیم و چهره جان را بی غبار می‏بینیم و با باران اشک، دل را در سحر رحمت و مغفرت شست و شوی می‏دهیم. شب قدر، فرصتی است تا چهره دل را با آب توبه بشوییم و پاک‏تر گردیم و به فطرت بی‏عیب خویش برگردیم. رمضان، موعد عروج است و شب قدر، میعاد بیداران و معراج شب زنده‏داران. شب قدر، شب احیای خویش با دم مسیحایی دعاست. شب قدر، برای آن است که قدر خویش را بشناسی، تقدیر خویش را رقم زنی، قدرت اراده و انتخاب را بیازمایی و خویشتنِ جدید را با قلم توبه و جوهر اشک، ترسیم کنی. حیف اگر در شب قدر، قدرِ خود نشناسیم!

بهترین شب
در بهترین ماه سال که در آن، آدمیان به ضیافت الهی دعوت شده‏اند، بهترین شب قرار دارد. در قرآن شریف، در سوره دخان آیه 3، آن شب به شبی پربرکت متصف شده است. نیز در سوره مبارک قدر می‏خوانیم: «شب قدر، از هزار ماه برتر است». چه برکتی بالاتر از این که یک شب، هم سنگ هزار ماه، یعنی سی هزار شب یا 83 سال و چهارماه، معادل زندگیِ یک انسان معمولی قرار گیرد؟ مگر آن شب چیست که چنین خاصیتی یافته است؟ برتری شب قدر، در نزول قرآن کریم در آن، و آمدن فرشتگان درگاه الهی به زمین است. پس زهی سعادت که آن را به کمال دریابیم و از آن غفلت نورزیم.

شب قدر در ماه رمضان
در اینکه شب قدر در طول سال بیش از یک شب نیست و آن شب نیز در ماه مبارک رمضان واقع شده، شک و تردیدی وجود ندارد؛ زیرا، خداوند از سویی در آیه 185 سوره بقره می‏فرماید: «ماه رمضان، ماهی است که قرآن در آن نازل شده است»، و از سوی دیگر، در آیه اول سوره قدر می‏خوانیم: «ما آن، یعنی قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم». از ضمیمه کردن این دو آیه مبارک، چنین نتیجه‏گیری می‏شود که شب قدر، از ماه مبارک رمضان بیرون نیست و حتما در این ماه قرار دارد.

تعیین شب قدر
می‏دانیم که شب پرارج قدر، حتما در ماه مبارک رمضان واقع شده است، ولی اینکه کدام یک از شب‏های عزیز این ماه شب قدر است، برای ما معلوم نیست. در این مورد، در قرآن کریم مطلبی نیامده و روایات معصومان علیهم‏السلام نیز، شبی به خصوص را به عنوان شب قدر تعیین نکرده‏اند. از بعضی از روایات، معلوم می‏شود که شب قدر، حتما در دهه آخرماه مبارک رمضان قرار دارد؛ چنانکه حضرت علی علیه‏السلام فرمود: هنگامی که از رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله از شب قدر پرسیده شد، فرمود: «شب قدر را در دهه آخر ماه رمضان بیابید». نیز در برخی روایات دیگر، یکی از سه شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان به عنوان شب قدر معرفی شده است؛ چنانکه امام صادق علیه‏السلام فرمود: «شب قدر را در بین شب‏های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم طلب کن».

علت مخفی بودن شب قدر
بدون تردید رمضان هر سال، یک شب قدر در دل خود پنهان دارد و برای ما معلوم نیست که این دُرّ گران‏بها، در صدف کدام شب پرارج نهفته شده است. به راستی علت این مخفی کاری چیست؟ حضرت علی علیه‏السلام فرمودند: «به یقین می‏گویم که خداوند آن شب را به خاطر توجه بیشتر به شما، مخفی نگه داشته است؛ زیرا اگر آن شب را برای شما آشکار و معیّن می‏کرد، فقط به دنبال اعمال و فضیلت‏های آن شب می‏رفتید و شب‏های دیگر را فراموش می‏کردید».

شب قدر تا قیامت باقی است
بعضی، عقیده دارند که شب قدر، مختص زمان و روزگار پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله است و از میان رفته، و دیگر شب قدری نخواهیم داشت، اما چنین نیست و همه یاران پیامبر و عالمان مسلمان، معتقدند که شب قدر، تا قیام قیامت باقی است. از ابوذر غفاری نقل است که گفت: به پیامبر خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله گفتم: ای پیامبر، آیا شب قدر و نزول فرشتگان در آن شب، تنها در زمان پیامبران وجود دارد و چون پیامبران از دنیا رفتند، دیگر شب قدری نیست، فرمود: «نه، بلکه شب قدر، تا قیامت وجود دارد».

شب قدر در کلام امام رحمه‏الله
رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی رحمه‏الله در سخنانی، درباره شب قدر و اهمیت آن می‏فرماید: «شب قدر... شبی است که احیای آن سنت الهی است و قدر و منزلت آن، از هزار ماهِ منافقان والاتر است. شبی است که مقدرات خلق در آن شب پایه ریزی می‏شود... در شب قدر، مسلمانان با شب زنده‏داری و مناجات، خود را از قید بندگیِ غیرخدای تعالی که شیاطینِ جن و انس‏اند، رها کرده و به عبودیت خداونددر می‏آیند».

شب قدر در کلام رهبری
مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه‏ خامنه‏ای، درباره اهمیت شب قدر می‏فرماید: «در ماه رمضان... دل هایتان را هر چه می‏توانید با ذکر الهی نورانی کنید تا برای ورود در ساحت مقدس لیلة القدر آماده شوید... ؛ شبی که فرشتگان، زمین را به آسمان متصل می‏کنند، دل‏ها را نورباران و محیط زندگی را با نور فضل و لطف الهی منوّر می‏کنند. شب سِلم و سلامت معنوی،... شب سلامت دل‏ها و جان‏ها. شب شفای بیماری‏های اخلاقی، بیماری‏های معنوی، بیماری مادّی و بیماری‏های عمومی و اجتماعی که امروز متأسفانه، دامان بسیاری از ملت‏های جهان، از جمله ملت‏های مسلمان را گرفته است. سلامت از همه این‏ها در شب قدر ممکن و میسّر است، به شرطی که با آمادگی وارد شب قدر بشوید». ایشان در جای دیگری می‏فرماید: «این شب را قدر بدانید و آن را به دعا و توجه و تفکر و تأمل در آیات خلقت و تأمل در سرنوشت انسان... بگذرانید».